โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ รัชกาลที่ ๙ “อุโมงค์ผันน้ำลำพะยังภูมิพัฒน์” จังหวัดมุกดาหาร

โครงการอุโมงค์ผันน้ำลำพะยังภูมิพัฒน์อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดมุกดาหาร

“…ให้ก่อสร้างอ่างเก็บน้ำลำพะยังตอนบน และอุโมงค์ลอดใต้ภูเขา ผันน้ำจากอ่างเก็บน้ำในจังหวัดมุกดาหาร ส่งให้พื้นที่เพาะปลูกอำเภอเขาวง แก้ภัยแล้งได้ยั่งยืน…”

            พระราชดำริ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร

พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมีพระราชดำริเมื่อวันที่ ๑๖ พฤศจิกายน ๒๕๓๘ ให้พิจารณาผันน้ำจากอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่ซึ่งอยู่ทางฟากจังหวัดมุกดาหาร มาเติมให้แก่อ่างเก็บน้ำลำพะยัง อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ เพื่อขยายพื้นที่รับน้ำชลประทานได้มากขึ้น และให้พิจารณาดูว่าพื้นที่ที่จะส่งน้ำออกจากอุโมงค์ (ผันน้ำ) ว่ามีพื้นที่ว่างหรือไม่ ให้ดำเนินการปลูกป่า โดยทำเป็นอุทยานเล็ก ๆ เพื่อทดแทนผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับป่าไม้

เมื่อวันที่ ๒๒ มิถุนายน ๒๕๔๒ มีพระราชดำริ ให้รีบดำเนินการผันน้ำจากอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่มายังพื้นที่โครงการอ่างเก็บน้ำลำพะยัง และให้พิจารณาดูว่าพื้นที่ที่จะส่งน้ำออกจากอุโมงค์ว่ามีพื้นที่ว่างหรือไม่ ให้ดำเนินการปลูกป่าโดยทำเป็นอุทยานเล็ก ๆ เพื่อทดแทนผลกระทบที่จะเกิดกับป่าไม้ เพราะหากไม่ดำเนินการช่วยเหลือราษฎรในพื้นที่นั้น ราษฎรก็จะบุกรุกป่าและทำลายพื้นที่ลุ่มน้ำ ๑A จนหมด และน้ำที่ออกมาให้พิจารณาว่าจะนำไปช่วยพื้นที่ลุ่มน้ำ ๑A ในการบำรุงรักษาป่าให้เกิดความชุ่มชื้นได้มากเพียงใด 

หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ กรมชลประทาน กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืช จังหวัดกาฬสินธุ์ จังหวัดมุกดาหาร ร่วมกันดำเนินการเมื่อปี ๒๕๔๖ โดยก่อสร้างอุโมงค์ เจาะลอดใต้เขาภูบกดี ใช้ในการวางท่อผันน้ำจากอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่ บ้านแก่งนาง ตำบลกกตูม จังหวัดมุกดาหาร ขนาดกว้าง ๓ เมตร สูง ๓ เมตร ยาว ๗๔๐ เมตร ภายในอุโมงค์มีท่อผันน้ำความยาว ๗๖๐ เมตร ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑.๒๐ เมตร (ในช่วงแรก ๕๐ เมตร) และเส้นผ่านศูนย์กลาง ๐.๓๐ เมตร ( ในช่วงที่เหลืออีก ๗๑๐ เมตร ) 

ปลายท่อผันน้ำเชื่อมกับถังพักน้ำบริเวณบ้านดงหมู ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ จากถังพักน้ำมีระบบท่อส่งน้ำสายใหญ่และสายซอยรวม ๑๒ สาย ความยาวรวม ๓๓.๕๗ กิโลเมตร ส่งน้ำให้แก่พื้นที่ในเขตจังหวัดกาฬสินธุ์ ๑๒,๐๐๐ ไร่

สำหรับอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่ มีความจุ ๑๒ ล้านลูกบาศก์เมตร มีพื้นที่ส่งน้ำในเขตจังหวัดมุกดาหาร ๑,๖๐๐ ไร่ ส่งน้ำด้วยระบบท่อส่งน้ำ ๒ สาย ความยาว ๓.๘๗ กิโลเมตร มีราษฎรได้รับประโยชน์ ๕๐๐ ครัวเรือน

อุโมงค์ผันน้ำลำพะยังภูมิพัฒน์ เริ่มส่งน้ำมาตั้งแต่ปี ๒๕๕๒ ตามปริมาณน้ำต้นทุนและความจำเป็นเพื่อเสริมน้ำ ฝนในช่วงที่ฝนทิ้งช่วง เกษตรกรส่วนใหญ่ปลูกข้าวโพด ยาสูบ และพืชผักสวนครัว โดยส่งน้ำเฉลี่ยปีละประมาณ ๒.๕๐ ล้านลูกบาศก์เมตร สามารถจัดสรรน้ำให้แก่พื้นที่ชลประทาน ทั้งในเขตจังหวัดมุกดาหารและกาฬสินธุ์ โดยไม่มีปัญหาแต่อย่างใด

ปัจจุบันเป็นแหล่งเรียนรู้ของนักเรียน นักศึกษา เกษตรกร หน่วยงานราชการ เอกชน และประชาชนทั่วไป เดินทางมาศึกษาดูงาน กว่า ๕,๐๐๐ คนต่อปี

พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จฯ โดยเรือพระที่นั่งอังสนาไปทรงเปิดโครงการชลประทานที่ได้พระราชทานนาม จำนวน ๕ โครงการ ณ บริเวณท่าน้ำ   กรมชลประทาน สามเสน กรุงเทพฯ เมื่อวันที่ ๗ กรกฎาคม ๒๕๕๕ โดย “อุโมงค์ผันน้ำลำพะยังภูมิพัฒน์”  เป็น ๑ ใน ๕ โครงการชลประทานดังกล่าว มีความหมายว่า อุโมงค์ผันน้ำที่นำความเจริญมาสู่แผ่นดินลุ่มน้ำลำพะยัง

แหล่งที่มา  https://www.porpeang.org/content/๖๑๙๖/โครงการอุโมงค์ผันน้ำลำพะยังภูมิพัฒน์อันเนื่องมาจากพระราชดำริ-จังหวัดมุกดาหาร